چاپ روی فلز با استفاده از دستگاه‌های پیشرفته و به شکل مستقیم انجام می‌شود. برای موارد مختلفی از این فن آوری استفاده می‌شود که بیشتر آنها مربوط به چاپ بر روی تابلوهای هنری، شهری، جاده‌ای، خیابان، بالای سنگ مزار، عکس‌های پرتره شهدا و… می‌باشد.
نحوه چاپ روی فلز:
دستگاه «فلت بد یووی» بهترین دستگاه برای چاپ است که می‌تواند جوهر را به صورت مستقیم بر روی فلز ریخته و کار چاپ را انجام دهد. معمولاً از جوهرهای مرغوب در این چاپ استفاده می‌شود، چرا که باید رنگ ثبات داشته باشد و در برابر عوامل آسیب زای بیرونی مقاومت نماید. زمانی که نقش یا نوشته‌ای بر روی صفحه فلزی چاپ می‌گردد، جوهر آن باید توسط تابش نور UV خشک شود. لازم به توضیح است خشک شدن جوهر باید به سرعت انجام گیرد زیرا در غیر اینصورت جوهر بر سطح کار حرکت کرده و کیفیت چاپ را کاهش می‌دهد. بر روی فلز چاپ چند لایه نیز انجام می‌گیرد که البته ثبات رنگ آن نیز باید بالاتر باشد.
مقدمات چاپ بر روی فلز:
ابتدا باید ورقه‌هایی که قرار است روی آنها چاپ انجام شود از چربی و آلودگی پاک شوند. اغلب این کار با کنترل رطوبت هوا انجام می‌گیرد تا این کار مانع از اکسید شدن ورقه‌ها شود؛ همچنین قبل از چاپ باید ورقه‌ها جرقه گیری شوند تا کاملاً آماده پذیرش رنگ و طرح شوند.
مرکب چاپ روی فلز:
گفتنی است مرکبی که برای چاپ روی فلز استفاده می‌شود باید ماندگاری مطلوبی داشته باشد، چون در غیر این صورت تحت شرایط آب و هوایی مختلف دوام نخواهد آورد. برای کاهش هزینه‌های چاپ، امروزه برخی از چاپخانه‌ها از مرکب‌های چینی استفاده می‌کنند که کیفیت چندان بالایی ندارند و پس از مدتی ظاهر زیبای خود را از دست داده و حالتی رنگ پریده به خود می‌گیرند.
بهترین دستگاه چاپ روی فلز:
«لیزر فایبر» از جمله بهترین دستگاه‌هایی هستند که برای چاپ بر روی فلز و کلاً اجسام سخت کاربرد دارند. با بهره گرفتن از آن می‌توان بر روی اجسام سخت مثل فلز هر نوع چاپی را اعمال کرد. این دستگاه به دلیل دارا بودن هد دقیق چاپ، کمترین درصد خطا را ایجاد می‌کند. پرینترهای جدید قابلیت مصرف جوهرهای مختلفی را دارند یعنی خود مشتری می‌تواند بسته به نیاز انتخاب کند که کار چاپ با جوهر ارزان قیمت انجام شود یا با جوهر قوی‌تر و گران‌تر. معمولاً از جوهرهای ارزان قیمت برای چاپ موقتی استفاده می‌کنند تا هزینه‌ها کاهش یابد؛ اما چنانچه فردی قصد چاپ برای مدتی طولانی داشته باشد، توصیه می‌شود کیفیت را مد نظر قرار دهد، زیرا دوام آن از ارزش خرید کم نخواهد کرد.
چاپ بر روی قوطی‌های آهنی:
امروزه در سطحی گسترده قوطی‌های آهنی وارد دنیای خوراکی‌ها شده‌اند. این قوطی‌ها برای نمایش برند و یا تاریخ انقضا نیازمند عبوذ از خط تولید چاپ روی فلز می‌باشند. کیفیت چاپ در این زمینه بسیار حائز اهمیت است. لازم به توضیح است مطالب چاپی بر روی قوطی باید در برابر گرما مقاوم بوده و به سادگی قابل پاک شدن نباشد. مقاومت در برابر دما برای چاپ روی قوطی کنسرو امری مهم است، چرا که کیفیت ظاهری قوطی پس از جوشاندن نباید تغییری کند. بدین جهت از دستگاه‌های چاپ پیشرفته و رنگ‌های مقاوم در برابر گرما استفاده می‌گردد تا ماندگاری لازم را برای رنگ و طرح یا تاریخ انقضای کنسرو داشته باشد.
چاپ تصاویر رنگی بر روی فلز:
در گذشته تنها نوشته‌ها و طرح‌های ساده و تک رنگ بر روی فلز چاپ می‌شدند اما کم کم با پیشرفت فن آوری و دستگاه‌های چاپ، امکان رنگ بندی بیشتر در این مدل چاپ میسر شد. امروزه با بهره گیری از روش‌های نوین استفاده از لیزر، تصاویر رنگی نیز بر روی انواع سطوح فلزی قابل چاپ هستند. در حال حاضر بدون محدودیت سایز، امکان تولید تصاویر رنگی بر روی فلزات وجود دارد و انواع تصاویر کوچک و بزرگ بر روی انواع ورق‌های فلزی قابل چاپ می‌باشند. محققان دانشگاه سنت پترزبورگ روسیه آزمایش کردند که تغییر پارامترهای پردازش لیزر، منجر به کنترل میزان چگالی یک ورق فلزی شده و می‌تواند محدوده وسیع دمایی به آن ببخشد. بدین ترتیب تصاویر رنگی با طیف رنگی وارد صنعت چاپ روی فلزات گردید.
خشک کردن کوره‌ای چاپ روی فلز:
بسیار ضروری است ورقه‌های فلزی که در طی عملیات چاپ با دستگاه‌های دیجیتال طرح می‌گیرند، فوراً پس از عملیات چاپ وارد کوره گردند. گفتنی است این مرحله باید با دقت زیادی انجام شود تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری بعمل آید. حتماً باید ورقه‌ها به صورت جداگانه وارد عملیات خشک شدن گردند پس ضروری است این کار به صورت تک تک انجام شود. در حقیقت هرچه ورقه‌ها به هم نزدیک‌تر شوند، چون هنوز خیس هستند، این احتمال وجود دارد در صورت مجاورت با یکدیگر خراشیده شوند و یا از بین بروند که این امر کیفیت چاپ را تا حد زیادی کاهش می‌دهد و به تمیزی کار صدمه وارد می‌سازد. سرعت حرکت ورقه‌ها در مرحله پایانی و در هنگام ورود به داخل کوره، بسیار حائز اهمیت است، چرا که مشعل‌های متعددی در داخل کوره وجود دارد که سرعت عبور نامناسب ممکن است باعث سوختن یا خشک نشدن کامل چاپ شود.
قیمت چاپ روی فلز:
فاکتورهای خاصی برای قیمت گذاری عملیات این مدل از چاپ در نظر گرفته می‌شود که برخی از مهم‌ترین آنها را توضیح می‌دهیم:
- کیفیت جوهر: هرچه از جوهر با کیفیت‌تری در چاپ استفاده شود، قیمت نهایی کار افرایش خواهد یافت و صد البته ماندگاری و کیفیت کار نیز رضایت بخش تر خواهد بود.
- سایز چاپ: دیگر فاکتور مهم تاثیرگذار بر روی قیمت، سایز ورقه‌های فلزی است که قرار است کار چاپ روی آنها انجام گیرد.
- طرح چاپی: نوع طرح‌ها از لحاظ سادگی و پیچیدگی و همچنین تنوع رنگی که قرار است روی فلز چاپ شوند در برآورد قیمت کار نقش دارند.
چاپ درون و بیرون قوطی‌ها:
در قوطی سازی های ایران ورق‌های مصرفی اغلب وارداتی هستند اما لاک و مرکب مصرفی در این صنعت، تا حد زیادی از داخل کشور تأمین می‌شود. برای تولید بهتر و ضایعات کمتر، شناخت مشخصات فنی این مواد مصرفی و رعایت استانداردها و دستورالعمل‌های مربوطه در مرحله لاک زنی و چاپ و نیز پخت آن بسیار مؤثر است.
مراحل پیش از چاپ:
یکی از انواع بسته بندی «قوطی‌های تین پلیت» می‌باشند که کاربردهای متنوعی دارند. به طور معمول درون قوطی‌ها با لاک پوشش داده می‌شود و بیرون آن با چاپ تزیین می‌گردد. از روش افست برای چاپ حلب (تین پلیت) استفاده می‌شود یعنی زینک های آن در لیتوگرافی تهیه می‌گردد. گفتنی است در گذشته از پلیت های مسی استفاده می‌شد اما اکنون پلیت های آلومینیومی استفاده می‌شوند. این پلیت ها ضخامتی در حدود ۲ میلی متر دارند. پلیت ها را برای چاپ کارهای پرتیراژ می‌سوزانند تا استقامت آنها بیشتر گردد.
ساختار ماشین‌های چاپ حلب نیز همانند ماشین‌های افست چاپ ورقی می‌باشد، با این تفاوت که حرکت ورق فلزی به صورت مستقیم بوده و سیلندرها بر روی آن می‌چرخند و مانند کاغذ به دور سلیندرها نمی‌چرخند. تفاوت دیگر چاپ فلز با چاپ کاغذ و مقوا این است که فلز ضمن عبور از کوره‌های مخصوص حرارت داده می‌شود.
نکات مفید برای مراحل لاک زنی، چاپ و پخت ورق‌های تین پلیت:
- «لاک زنی» از جمله اموری است که در چاپ فلز به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل مطرح می‌باشد. داخل قوطی باید با لایه‌ای از لاک پوشیده شود. گفتنی است به طور استاندارد سطح فلز باید در یک نوبت لاک زنی شود اما گاهی مواقع مثل مشکلات ماشین لاک زنی و کیفیت ناکارآمد لاک، این عمل مجدداً تکرار می‌شود تا نتیجه مطلوب به دست آید. پس از لاک زنی، فلز وارد کوره می‌شود تا عملیات پخت به طور کامل انجام شود. گفتنی است به طور معمول لاک‌ها سفید رنگ بوده و دارای تاریخ مصرف می‌باشند. چنانچه در مرحله لاک زنی از لاک تاریخ مصرف گذشته استفاده گردد، قوطی پس از مدتی دچار زنگ زدگی می‌شود.
- از «لاک و کوتینگ» درون قوطی برای حفظ محصول داخل آن استفاده می‌شود. عموماً لاک بیرونی هم هست که بری سر و ته قوطی به رنگ طلایی می‌باشد. اما کوتینگ بر روی سطح خارجی قوطی را برای بهتر انجام شدن عملیات چاپ اجرا می‌کنند.
- پیش از چاپ ورقه‌های فلزی، باید آنها «چربی گیری و جرقه گیری» شده باشند، تا امکان چاپ بر روی آنها میسر گردد.
- برای چاپ فلزات از ماشین‌های جدید دو رنگ استفاده می‌شود زیرا در هر ساعت 6 هزار ورقه را چاپ می‌کنند اما ماشین‌های قدیمی تنها توانایی چاپ ۴ هزار ورقه را در ساعت دارند.
- با اضافه مقداری از مرکب سفید شکری، می‌توان به خوبی رنگ را پرداخت و آماده نمود. پس از گذر از کوره، رنگ‌های چاپ شده اندکی تغییر پیدا می‌کنند که در این وضعیت مرکب‌های ایرانی مقاومت خوبی از خود نشان داده و تغییر چندانی نمی‌کنند. گفتنی است مرکب خارجی نسبت به مرکب ایرانی گران‌تر است ولی در بیشتر چاپخانه‌ها از مرکب ایرانی استفاده می‌شود که البته این مرکب جوابگوی نیاز موجود می‌باشد.
- بر روی کار پس از چاپ آخرین رنگ، «ورنی» زده می‌شود. ممکن است خط چاپ، ورنی و کوره به صورت پیوسته و پشت سر هم قرار گیرند (in line) و یا به طور مستقل باشند (off line)، که در این صورت سرعت خط تولید را پایین می‌آورند.
- پس از پایان چاپ، ورقه باید داخل کوره قرار گیرد. طول کوره‌های معمولی حدود ۲۶ الی ۳۳ متر می‌باشد. در داخل کوره ۲ تا ۳ مشعل وجود دارد که اغلب با سوخت گاز کار می‌کنند. شعله‌ها به طور مستقیم با یک دیگ (مخزن بزرگ بسته) برخورد و نباید به طور مستقیم با ورقه در تماس باشند. لازم به ذکر است حرارت و دمای کوره در کل مسیر تونل بایستی یکسان باشد تا ورق را نسوزاند.
- کنترل دما در کوره بسیار اهمیت دارد زیرا کمک می‌کند که در ورقه‌ها تغییر رنگ در لاک ایجاد نشود. دو هواکش بزرگ در انتهای کوره وجود دارد تا ورقه‌ها را خنک کرده و به دمای اولیه باز گرداند. در غیر این صورت به دلیل بیش ازحد داغ بودن؛ ورقه‌ها به هم خواهند چسبید. پس از آنکه ورقه از کوره عبور نمود و مراحل تکمیلی کار شروع شد، ورقه‌های چاپ شده در قسمت قوطی سازی قیچی می‌شوند و بعد از روی خط تا، خم شده و شکل نهایی قوطی را به خود می‌گیرند.
- تنوع زیادی در فرم دهی است که متاسفانه هنوز این تنوع در بسته بندی کالاهای ایرانی جایگاهی ندارد. گفتنی است اغلب تولیدکنندگان به دنبال این هستند که از بسته بندی تضمین شده در بازار استفاده کنند. خوب است بدانید در بین کشورهای خاورمیانه، ترکیه هم از نظر چاپ و هم از نظر تنوع در شکل قوطی پیشرفت‌های چشمگیری داشته است.
